Aşı epidemiyolojisi: aşı etkililiği için epidemiyolojik çalışma tasarımları

Yeterli etkinliği gösterilmiş ve lisans almış bir
aşının bir toplumda uygulanmasıyla ilgili hastalıktan
korunma düzeyi ideal olmayan saha koşullarında,
gözlemsel epidemiyolojik çalışmalarla belirlenen
‘aşı etkililiği’ ile ölçülür. Toplumda ilgili hastalık
insidandaki azalmanın uygulanan aşılamadan mı,
aşılama dışındaki nedenlerden mi kaynaklandığının
belirlenmesi için, aşı etkililiği sürveyansın bir parçası
olarak rutin izlenmelidir. Bu nedenle aşı etkililiği
çalışmaları halk sağlığı eylemleri için önemli bir role
sahiptir. Kohort ve olgu kontrol çalışmaları gibi klasik
gözlemsel epidemiyolojik çalışmalara alternatif olarak
geliştirilen çeşitli çalışma tasarımları da aşı etkililiğini
belirlemek için kullanılabilir. İlgili aşı ve hastalığa
ve mevcut olanaklara göre kohort ve olgu kontrol
çalışmalarının yanı sıra indirekt kohort yöntemi, test
negatif olgu kontrol tasarımı, olgu olgu çalışması,
tarama yöntemi, hane halkı temas çalışması gibi
alternatif tasarımlardan uygun olan kullanılarak aşı
etkililiği belirlenebilir. Bu tasarımlardan başka olgu
kohort çalışması, iç içe olgu-kontrol çalışması, insidans
yoğunluğu olgu kontrol tasarımı gibi farklı alanlarda
kullanılmakta olan tasarımlar da aşı etkililiğini
belirlemek için seçilebilecek tasarımlar arasındadır.
Ancak bu tasarımların hiç birinin mükemmel olmadığı
ve çeşitli genel varsayımların yanı sıra tasarıma göre
farklı varsayımlar altında yürütülmeleri gerektiği
unutulmamalıdır. Gerekli varsayımların yerine
getirilmediği ölçüde aşı etkililiği tahmini gerçek
değerinden uzaklaşır. Aşılı veya aşısız gruptaki atak hızını olduğundan daha az veya daha fazla gösteren
herhangi bir faktör aşı etkililiği tahmininde taraf
tutmaya yol açar. Bu faktörlerin tasarım aşamasında
veya analiz sırasında mümkün olduğunca kontrol
edilmesi gerekir. Aşı etkililiği tahminlerinin yanıltıcı
olmaması için uygun tasarımın seçilmesi ve seçilen
tasarıma göre gereken varsayımlar, olası taraf tutma
kaynakları ve karıştırıcılar çalışmanın planlama
aşamasında ve çalışma sonuçları yorumlanırken
mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Vaccine epidemiology: epidemiologic study designs for vaccine effectiveness

Protection level against a disease of interest by
application of a licenced vaccine whose effectiveness
has been proved in a population is measured by “vaccine
effectiveness” which is determined with observational
epidemiological studies conducted under non-ideal field
conditions. For determination of whether decrease in
incidence of related disease in a population is due to
vaccination or other reasons rather than vaccination,
vaccine effectiveness should be monitored as a routine part
of the surveillance. Therefore, vaccine effectiveness studies
play an important role in public health actions. Various
other study designs that are developed as an alternative
to classical observational epidemiological studies such
as cohort and case-control studies can also be used in
determination of vaccine effectiveness. In accordance with
related vaccine and disease and current facilities, vaccine
effectiveness can be determined by using appropriate one
of the alternative designs such as indirect cohort method,
test-negative case-control design, case-case study, the
screening method, household contact study, as well as
cohort and case-control studies. Additionally, study designs
which are used in other fields such as case-cohort study,
nested case-control study, incidence density case-control
design are among the designs that can be chosen for
determination of vaccine effectiveness. However, it should
be remembered that none of them is perfect and they
should be performed under different assumptions related
with each design, as well as various general assumptions.
How necessary assumptions are not fulfilled, estimation of
vaccine effectiveness will go far from its actual value. Any factor that shows attack rate in vaccinated or unvaccinated groups less or more than its actual value leads to bias in
estimating vaccine effectiveness. These factors should be
controlled as much as possible in phase of design or during
analysis. For vaccine effectiveness estimation not to be
misleading; an appropriate study design should be selected
and necessary assumptions in accordance with the selected
design, potential bias sources and confounders should be
taken into account in planning phase of the study and while
study results are being interpreted.