Kanser farkındalığında sağlık okuryazarlığının önemi

Bu derleme kanser farkındalığında sağlık okuryazarlığının önemine dikkat çekmek amacıyla, kanser farkındalık ve sağlık okuryazarlık ilişkisi güncel bilgiler ışığında irdelenmiştir.
Kanser, dünyada olduğu gibi ülkemizde de ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır. Gün geçtikçe küreselleşen dünyamızda, artmakta ve yaşlanmakta olan nüfusla birlikte kanser hastalığında da bir artış görülmektedir. Bu artış, ulusal sağlık sistemleri ve insanlar üzerinde fiziksel, duygusal ve mali açıdan yük oluşturmaya ve önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü raporuna göre 2018 yılında bütün dünyada 9,6 milyon insan veya altı kişiden biri kanserden hayatını kaybetmiştir. Bulaşıcı olmayan hastalık kategorisine giren kanser, yavaş ilerleyen, tedavisi ile bakım ve izlemi uzun süren, bireyin yaşam kalitesini bozan kronik bir hastalıktır.
Kanserin varlığının, birey ve toplum tarafından erken fark edilmesi ve insanların bu konuda neler yapabileceğini bilmesi kanser farkındalığı için önemli bir adımdır. Toplumda, kötü huylu hastalık diye de bilinen kanser farkındalığının artmasında, sağlık okuryazarlığı etkili bir araç olarak kabul görmektedir.
Ülkemizde 2017 yılında yapılmış olan “Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması” çalışmasına göre, toplumun %68,9’unun sağlık okuryazarlık düzeyi “yetersiz ve sorunlu” olarak belirlenmiştir. İnsanların sağlık okuryazarlığı düzeyinin yeterli olması için; bireylerin öncelikle bilgi kaynaklarına ulaşmaları, bu bilgiyi doğru anlamaları ve uygulamaları ile mümkün olabilecektir.
Kanser hastalığının farkındalığı ve sağlık okur yazarlığı düzeyi hastalığın erken dönemde tespit edilerek tedaviye başlanmasında önemli rol oynamaktadır. Sağlık okuryazarlık düzeyi yetersiz olan toplumlarda; genel sağlık durumunda düşüklük, koruyucu sağlık hizmetlerinin alınmasında azalma, bulaşıcı olmayan hastalık oranlarında yükseliş, erken ölüm gibi olumsuz sağlık çıktılarına ve sağlık bakım ücretlerinde artışa yol açmaktadır. Halk sağlığı için ciddi sorunlardan bir tanesi olan kanser farkındalığının artırılmasında ülkelerin önleme, tarama, tanı ve hastalığın yönetimi konusunda stratejiler oluşturmaları ve uygulamaları önemlidir. Bu kapsamda yapılacak çeşitli müdahale programlarının, bireylerin kendi sağlıklarına değer vermelerinde ve sağlıklarını koruyarak geliştirmelerinde etkili olabileceği konusunda bilgiler mevcuttur. Toplumun sağlık konusundaki bilgilerinin çeşitli yöntemlerle ve doğru adımlarla geliştirilmesi sağlık okuryazarlık düzeyinde belirli bir artış sağlanmasında etkili olacaktır. Öncelikle sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesinden sonra yapılacak olan etkinlikler nicelik ve nitelikleri bakımından yol gösterici olacaktır. Sağlık okuryazarlık düzeyi iyi olan toplumların sağlıkları ile kanser gibi hastalıklar konusunda farkındalıklarının daha yüksek olacağı aşikârdır. Halkın sağlık okuryazarlık düzeyinin ve kanser farkındalıklarının arttırılmasında, çeşitli müdahalelerin geliştirilmesi ve sunulması konusunda başta sağlık hizmeti sunucuları ile bu hizmeti alan insanlara ve toplumun diğer kurum ve kuruluşlarına büyük görevler düşmektedir.

The importance of health literacy in cancer awareness

This digest was prepared to draw attention to the importance of health literacy in cancer awareness, relationship between cancer awareness and health literacy is examined in view of current information.
Cancer ranks the second among the causes of death in our country and in the world. In the highly globalizing World, due to the population increase accompanied by aging, an increase in cancer disease is observed. This causes physical, emotional, and financial burdens on social health systems, so, cancer remains a significant public health issue.
According to a World Health Organization report, 9.6 million people worldwide died of cancer in 2018, or one in six people. Cancer, falls into the category of non-communicable disease, is a chronic disease that progresses slowly, lasts for a long time with treatment, and monitoring which disrupts the quality of life of persons.
Early diagnosis of cancer by persons and society, and awareness of people about it, with adequate knowledge about what they must do are fundamental steps for cancer awareness. Cancer is socially considered a malignant disease and public awareness about it is based on health literacy.
According to the “Turkish health literacy level and related factors survey” conducted in 2017, health literacy level of 68.9% population was concluded as “inadequate and problematic”. For the adequacy of health literacy level, individuals should access information sources, understand, and apply the information correctly.
Awareness of cancer and level of health literacy play an important role in the early diagnosis of cancer to start earlier treatment. In societies with insufficient health literacy levels, low health care and preventive health services, raise the rates of non-communicable diseases, premature deaths. Because of negative social health provisions health care expenses increase. Countries should implement strategies for prevention, diagnosis, and treatment by raising cancer awareness, since cancer is a serious threat to public health. In this context, information is available concerning the effectiveness of various intervention programs aiming individuals’ own health to respect and improve their health by self-protection. Developing social awareness in health using various methods with correct steps will be effective in achieving a reasonable increase in the level of health literacy. Primarily the level of health literacy will be determined and following activities will constitute the pathfinder in terms of quality and quantity.It is obvious that in societies with a high level of health literacy, existence of higher awareness of cancer is a fact. To increase public health literacy level and cancer awareness, primarily health service providers, receivers of this service, and, other social institutions should share responsibilities in developing various methods of intervention