GİRİŞ ve AMAÇ: COVID-19 aşıları ile bağışıklanma, pandemiden çıkış stratejisi olarak tüm dünyada geniş çapta kabul edilmiştir. Aşının etkililiği ve bunu etkileyen faktörlerin tespit edilmesi, aşı başarısını arttırarak pandemi kontrolünü sağlayabilir. COVID-19 hastalarının mortalitesinde; düzensiz immunizasyon, çoklu organ yetmezliği gibi nedenler gösterilse de bunların cinsiyet ile olan ilişkisi aydınlatılmamıştır. Bu çalışmada; sağlık çalışanlarında CoronaVac aşı etkililiğini belirlemek ve etkileyen faktörleri incelemek amaçlanmıştır.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Bu retrospektif çalışmaya Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde çalışan 2666 sağlık personeli dahil edilmiştir. Çalışmanın bağımlı değişkeni COVID-19 gelişimidir. Bağımsız değişkenler; yaş, cinsiyet, meslek grubu (doktor/hemşire/diğer sağlık çalışanları), çalışılan klinik tipi (YBÜ/YBÜ dışı), COVID-19 kliniğinde çalışma durumu (COVID-19 kliniği/diğer klinikler), COVID-19 geçirme öyküsü (var/yok), aşıdan sonra COVID-19 tanı süresi (gün) ve aşılanma durumu (aşılı/aşısız) dur. COVID-19 tanısı alan tüm sağlık çalışanlarının klinik takibi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Personel Sağlığı Polikliniği’nde yapılmıştır. Ayrıca klinik sorumluları ile haftalık olarak telefonla görüşülerek veya klinik ziyaretleri yapılarak, COVID-19 gelişimi yönünden tüm sağlık çalışanları izlenmiştir. Aşılama durumu dahil tüm değişkenlerin COVID-19 gelişimi üzerindeki etkilerini analiz etmek için lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Aşı etkililiğine ilişkin etkileşim/etki değişiminin belirlenmesi için tabakalı analizler yapılmıştır. Veriler SPSS versiyon 20.0 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Tüm istatistiksel testler için önemlilik sınırı 0.05 olarak alınmıştır.
BULGULAR: Çalışmaya alınan toplam 2666 sağlık çalışanının yaş ortalaması 37,3±10,2 (n=2556) ve %55,8 (n=1488)’i kadın, %44,2 (n=1178)’si erkektir. CoronaVac aşısının sağlık çalışanlarındaki RT-PCR pozitifliği ile tanı konulan COVID-19’u önlemede etkililiği kadınlarda (%84,5 (%95GA: %73,3-91,0)), erkeklerden (%47,0 (%95GA: %1,7-71,4)) daha yüksek bulunmuştur. Meslek grupları, klinik tipi, COVID-19 kliniğinde çalışma durumu aşı etkililiğini etkilememektedir. Çok değişkenli Lojistik Regresyon analizinde doktor/hemşire olmak, YBÜ’de çalışmak, COVID-19 kliniğinde çalışmak, COVID-19 geçirmiş olmak ve aşılı olmak koruyucu faktör olarak saptanmıştır. Değişkenler arasında %96,5 ile en yüksek koruyuculuk düzeyi COVID-19 geçirme öyküsünün olmasıdır.
TARTIŞMA ve SONUÇ: Cinsiyete göre COVID-19 aşı etkililiğinde farklılık, aşılama programlarının revize edilmesini gerektirebilir. Erkekler ve kadınlar için farklı prime-boost aralıkları, özel aşı platformları, farklı dozaj seviyeleri ile sonuçlanan stratejiler COVİD-19 eliminasyonu için kullanılabilir. COVID-19 aşısı olan sağlık çalışanlarının belirli aralıklarla, yaklaşık 1 yıl izlenmesi; çeşitli gruplarda aşı etkililiğindeki farklılıkların belirlenmesi; aşılama programları, sürveyans ve klinik takip gibi noktalarda önceliklendirme yapma, rapel doz aşılama, ağır hastalık geçirme riski olan çalışanları koruma, hizmet planlama ve aşı seçimi gibi pek çok konuda büyük fayda sağlayabilir. COVID-19 pandemisinin kontrol altına alınabilmesi için aşı ile immunizasyon anahtar roldedir ve aşı etkililiğini etkileyen faktörleri tespit etmek hedefe giden yolda başarıyı arttırabilir.
INTRODUCTION: Immunization by vaccination has a crucial role in controlling COVID-19 pandemic. Determination of the factors affecting the effectiveness of the vaccine can increase the success rates. We aimed to investigate the effectiveness of CoronaVac and factors affecting its effectiveness in healthcare workers.
METHODS: This retrospective study included healthcare personnel (n=2666) working at a training and research hospital. Logistic regression analysis was used for analyzing the effects of all variables including vaccination status on the development of COVID-19. Adjusted odds ratios calculated by logistic regression analysis were used to determine the vaccine effectiveness. Stratified analyses were performed for the determination of the interaction/effect modification regarding the vaccine effectiveness.
RESULTS: Mean age of the 2666 healthcare workers included in this study was 37,3±10,2 and 55,8% (n=1488) were females and %44,2 (n=1178) were males. In this study gender and history of COVID-19 infection was found to be an effect modifier for the vaccine effectiveness by the stratified analysis. The effectiveness of the CoronaVac vaccine in preventing development of COVID-19 diagnosed by real-time polymerase chain reaction (RT-PCR) in healthcare workers was 84,5% (95%CI: 73,3-91) in women and 47% (95%CI: 1,7-71,4) in men. Being a medical doctor or a registered nurse, working in ICU or a COVID-19 clinic, a positive history of COVID-19 and COVID-19 vaccination were other protective factors against COVID-19 infection.
DISCUSSION AND CONCLUSION: Determination of the factors affecting the effectiveness of the vaccine can increase the success rates. Vaccination programs may need to be modified if there is a COVID-19 history or gender-related difference in vaccine effectiveness.